Agnieszka Jankowiak-Maik (znana w Internecie jako Babka od histy) w lekki sposób pisze o niezwykłych meandrach polskiej historii: ukazuje jej drugie dno, przypomina zapomniane postacie i odkrywa przemilczane wydarzenia. Do tego bezpardonowo obnaża najgłupsze elementy polityki historycznej, która ? zniekształcając rzeczywistość ? do dziś realizowana jest w szkołach.

 

Czy to się faktycznie wydarzyło?

Szkolne lekcje historii, niestety, sporej części z nas nadal kojarzą się z wykuwaniem na pamięć ogromnej ilości dat, nazwisk władców, miejsc potyczek. I to z największą dozą prawdopodobieństwa metodą ZZZ (zakuć-zaliczyć-zapomnieć). Entuzjazm z tym związany raczej pojawia się rzadko, a i tylko u ?wybrańców?. Agnieszka Jankowiak-Maik jako nauczycielka historii z zadaniem przekazania swoim uczniom informacji o wydarzeniach historycznych ? w jednocześnie efektywny, jak i ciekawy sposób ? styka się na co dzień. W swojej książce przekonuje, że przyswajanie wiedzy o przeszłości, może być dobrą zabawą.

Jako że lektura ma zachęcać do popularyzowania wiedzy, a nie być typową rozprawą naukową, autorka posługuje się, bliskimi jej przekonaniom, feminatywami oraz szczególnie zwraca uwagę na znaczenie kobiet w naszych dziejach. Kluczowe dla niej jest podkreślenie, że w dostępnych podręcznikach do nauki historii wielokrotnie umieszcza się uproszczenia i półprawdy. Podejmuje więc próbę spojrzenia na ważne dla polskiej historii symbole, wydarzenia i postacie z szerszej perspektywy.

Wybrane przez autorkę przykłady znane są nam z lekcji historii. Każdy przecież wie (a przynajmniej mniej więcej kojarzy) kiedy odbył się Chrzest Polski, kim byli Kazimierz Wielki, Jadwiga Andegaweńska, Bona Sforza czy Anna Jagiellonka. Każdy słyszał o bitwach pod Cedynią oraz o Psie Pole, a także o Cudzie nad Wisłą. Wydarzenia takie jak odzyskanie przez Polskę niepodległości, walka o prawa wyborcze dla kobiet czy bohaterska pomoc lotników z Dywizjonu 303, docenionego przez samego Winston Churchilla, to również stały repertuar przekazywanej w szkołach wiedzy.

Jednak, jak przekonuje Babka od histy, informacje o tych osobach, miejscach i wydarzeniach są najczęściej niekompletne albo wręcz błędne. Opierając się na swojej wiedzy i opiniach wybitnych polskich historyków, autorka wskazuje nielogiczne i niemożliwe do spełnienia oczekiwania, nawarstwione wokół najczęściej omawianych podczas edukacji zagadnień. Neguje powielane stereotypy o polskich władczyniach, stawia pod znakiem zapytania lub wręcz obala prawdziwość przedstawianych wersji najbardziej znanych wydarzeń. Uczłowiecza postaci, które stały się symbolami narodowymi, przy czym nie odmawia im ani waleczności, ani prawa do chwały. Co ważne swoje opinie popiera dokładnymi danymi, opiera się na źródłach. Przedstawiając większy zakres kontekstu, przytaczając ciąg przyczynowo-skutkowy sprawia, że przedstawiona, nowa wersja znanego, by się wydawało, wydarzenia, jest na tyle inna, że mamy ochotę się nad nią od nowa pochylić. A sama Babka od histy zachęca do sprawdzania na własną rękę przedstawianych nam informacji, do szperania w poszukiwaniu odpowiedzi.

Historia, której nie było to naprawdę dobra książka. Czyta się ją lekko, nie męczy naukowym stylem pisania, nie przytłacza nadmiarem suchych informacji. To udana próba przekonania czytelników, że historia może być ciekawa, pełna tajemnic do rozwikłania, a żeby ją przyswoić wcale nie trzeba godzinami powtarzać dat i nazwisk władców. Co istotne Agnieszka Jankowiak-Maik nikomu nie zarzuca niekompetencji czy chęci rozprzestrzeniania przekłamań, podkreśla za to fakt skomplikowania tej ogromnej dziedziny nauki jaką jest historia. 

Agnieszka Brzeska

Agnieszka Jankowiak-Maik, Historia, której nie było. Babka od histy, Wydawnictwo Otwarte 2022