O kobietach w ostatnim czasie mówi się i pisze dużo. Twórcy internetowi żywo poruszają kwestie dotyczące stosowania feminatywów, wagi nieodpłatnej pracy kobiet, ich praw, a także życia w przeszłości. Na zakończenie miesiąca kobiecości proponujemy Państwu tekst prezentujący w jaki sposób pisano o kobietach na łamach archiwalnych czasopism, które posiadamy w zbiorach.
W Polsce Międzynarodowy Dzień Kobiet zaczęto obchodzić po II Wojnie Światowej. W źródłach doczytać można, że w okresie PRL świętowano go najbardziej - kobiety dostawały wspominane do dziś charakterystyczne upominki. Dlatego zdecydowałyśmy się przejrzeć nasze archiwum pod kątem czasopism wydawanych w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Sprawdziłyśmy, jak wzmiankowano o kobietach w dniu ich święta i jakiego rodzaju były to wzmianki.
Nauka i Sztuka była czasopismem naukowym. W numerze 3 (6) czasopisma z 1946 roku nie wspominano o kobietach w kontekście ich święta. Zawarto jednak fragmenty z powieści autobiograficznej Aliny Świderskiej Adam. Nie zaskakuje fakt, że to głównie artykuły mężczyzn były drukowane na łamach periodyku. W pierwszym kwartale 1946 roku była ona jedną pisarką, której tekst został umieszczony na łamach Nauki i Sztuki.
Jeżeli chodzi o dzienniki, to przykładowo we wrocławskiej Gazecie Robotniczej z 1949 roku wzmiankuje się o kobietach w okresie ich święta. Na okładce znaleźć możemy hasło: „Cześć kobietom – bohaterkom pracy, budującym nową Polskę - szczęśliwą Ojczyznę swych dzieci!”. Ze strony okładkowej możemy dowiedzieć się np. o trwającej w Warszawie akademii poświęconej Międzynarodowemu Dniu Kobiet, na którą zjechało około 5 tysięcy Warszawianek. Podczas uroczystości nastąpiło wręczenie milionowej legitymacji Ligi Kobiet. Strona 3. wydania poświęcona została w całości kobietom, ich rozwoju w pracy, a także działalności społecznej. Artykuły podkreślają przede wszystkim charakter pracy kobiet zarówno domowej, jak i zawodowej.
Popularny ogólnopolski tygodnik ilustrowany Świat poruszał tematykę społeczno-polityczną, kulturalno-naukową i ekonomiczną w latach 1951-1969. W numerze 10 z roku 1952 na okładce widnieje zdjęcie grupy uśmiechniętych kobiet. Na stronie 3. zamieszczono portrety działaczek Światowej Demokratycznej Federacji Kobiet. Kolejne dwie strony poświęcono natomiast przedstawieniu życiorysu Łucji Sulejowej – nauczycieli z Pabianic, która realizuje się w działalności na rzecz kobiet, a przez pewien czas zasiada nawet na stanowisku prezydenta miasta będąc tym samym pierwszą w Polsce kobietą - burmistrzem. Tygodnik Świat prezentował również twórczość różnych artystów, a we wspomnianym numerze zamieszczono opowiadanie napisane przez Barbarę Karbowską.
Zwierciadło obecne na rynku wydawniczym od 1957 roku. Początkowo jako tygodnik, a od 1990 roku jako miesięcznik, porusza kwestie istotne dla kobiet. W numerze 10 z 1984 roku już na okładce poinformowano, że członkini Komisji Kobiecej KC PZPR, Zofia Grzyb, składa serdeczne życzenia z okazji zbliżającego się Święta Kobiet. W numerze przeczytamy między innymi artykuł dotyczący łączenia pracy zawodowej z macierzyństwem i braku miejsc w placówkach dla dzieci do lat 3. Zapoznamy się z ujmującym tekście o życiu kobiet w krajach ogarniętych wojną i ich bohaterstwie. Z drugiej strony podjęto też wątki humorystyczne – poszukiwano tworzono „portret pamięciowy” idealnego mężczyzny, doradzano panom jak wyjść ze stresujących sytuacji (ratowanie spalonych ziemniaków do sałatki). Ogłoszono też wyniki wyborów „Miss Zwierciadła 83” - głosowano na twarze z okładek czasopisma z 1983 roku. W zbiorach posiadamy wydania do dnia dzisiejszego.
Dwutygodnik Forum, który zajmował się publikacją artykułów z prasy zagranicznej w numerze z 6 marca 1966 roku zawiera osobną rubrykę prezentującą kilka tekstów poświęconych tematyce feministycznej. Przeczytać możemy dyskusję dotyczącą filmu „Miłość pewnej blondynki” Milosa Formana, obszerny wywiad z socjolożką, specjalizującą się w dziedzinie feminizmu, zatytułowany „Przyszłość kobiet”, a także artykuł tejże traktujący o zagadnieniu męskości i jego zmianach w kontekście większego udziału kobiet np. w różnych zawodach. To czasopismo prezentuje zupełnie inne spojrzenie na świat kobiet w latach 60. Artykuły nie tylko wychwalają panie ze względu na pracowitość i zaradność czy umiejętność pogodzenia pracy zawodowej z prowadzeniem domu.
W tygodniku Perspektywy z 1970 roku możemy przeczytać, że dwudziesty piąty raz obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Kobiet, a handlowcy z każdym rokiem odnotowują wzrost zapotrzebowania na kwiaty. Jak podaje czasopismo: ,,Stołeczne kwiaciarnie zapewniły sobie na przykład dostawy 360 tys. goździków tulipanów, żonkili, narcyzów, frezji, cyklamenów i innych”. W stałym dziale ,,Portrety” zawarto zdjęcia i krótkie biografie ośmiu kobiet pracujących w różnych zawodach i wywodzących się z różnych grup społecznych, np. żony Martina Luthera Kinga, ministry kultury ZSRR, prezes sądu wojewódzkiego, aktorki, ale także stewardessy, maszynistki elektrowozu czy szefowej kuchni. Ponadto na stronach 20 i 21 zawarto krótki artykuł przedstawiający dane statystyczne dotyczące kobiet na różnych etapach życia od dzieciństwa do jesieni życia.
Przechodząc do roku 1985 sięgnęłyśmy do jednego z najbardziej znanych w Polsce czasopism dla kobiet, a mianowicie do Przyjaciółki. W wydawanej od 1948 roku, obecnie w formie dwutygodnika gazecie, umieszczano porady dla kobiet, reportaże i historie czytelniczek. Na stronach 8 – 9 przeczytamy koncert życzeń na 365 dni, nie tylko w ten jeden dzień w roku. Podkreślono, że kwiaty chętnie zostaną przyjęte, ale to nie ich wręczanie leżało u podstaw ustanowienia święta. Zwrócono więc uwagę na równouprawnienie w każdym aspekcie życia i tego właśnie oczekują kobiety. W numerze przeczytamy również tekst o tym, aby pamiętać o sobie jako jednostce i znaleźć czas na chwilę lektury, włączać najbliższych w dbanie o wspólny dom oraz by nie bać się piąć po szczeblach kariery zawodowej (str. 2). Zaskoczą nas rozważania o obiadach z torebki (str. 6-7). Pomysł wydawał się rewolucyjny. Przyrządzenie wartościowego posiłku miało zająć, zamiast kilku godzin, jedynie 15 minut. Na 11 stronie czasopisma zapoznamy się z sylwetką aktorki, Renaty Kretówny, a na kolejnych stronach otrzymamy przepisy na ciasta oraz wzór na pulower na drutach.
Czytanie o codzienności ludzi żyjących kilkadziesiąt lat temu, o ich troskach i spostrzeżeniach dotyczących współczesnego im świata zaciekawia i prowokuje do przemyśleń. Zachęcamy do skorzystania z naszych archiwalnych zbiorów i szukania swoich własnych historii.
Anita Dzierżanowska
Dagmara Bojko
Marzec 2024
