Empuzjon

O autorce:

Olga Tokarczuk urodziła się 29 stycznia w 1962 roku w Sulechowie. Studiowała psychologię na Uniwersytecie Warszawskim i przez jakiś czas była psychoterapeutką w Wałbrzychu. Mieszka we Wrocławiu i ma dom w Krajanowie na Dolnym Śląsku. Jest pisarką, eseistką, scenarzystką.

Debiutowała opowiadaniami w czasopiśmie ?Na Przełaj?. Pierwszą powieść ?Podróż ludzi Księgi? wydała w 1993 roku, w 1995 ?E.E?;  w 1996 ?Prawiek i inne czasy?; w 1997 ?Szafa?; w 1998 ?Dom dzienny, dom nocny?; w 2004 ?Ostatnie historie?; 2007 ?Bieguni?; 2009 ?Prowadź pług prze kości umarłych?; 2014: ?Księgi Jakubowe?; 2022 ?Empuzjon?.

Otrzymała wiele nagród a w 2019 Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za 2018 rok.

O książce:

??to co nie może być wyjaśnione, musi być zapomniane? Fernando Pessoa

Tokarczuk wyznała, że ?pisanie powieści jest dla mnie przeniesionym w dojrzałość opowiadaniem samemu sobie bajek. Tak jak to robią dzieci, zanim zasną. Posługują się przy tym językiem z pogranicza snu i jawy, opisują i zmyślają?.

Z pogranicza snu, jawy i horroru jest też ?Empuzjon?. Empusa to widmo z otoczenia bogini Hekate przybierająca różne kształty ? jako byk, muł, piękna kobieta czy pies. Miała jedną nogę ze spiżu a drugą z krowiego łajna. Żywiła się ludzkim mięsem a najbardziej lubiła krew mężczyzn, których najpierw w sobie rozkochiwała, a potem pożerała.

Głównym bohaterem powieści jest chory student Mieczysław Wojnicz, który we wrześniu 1913 roku przyjeżdża do niemieckiego górskiego uzdrowiska, teraz noszącego nazwę Sokołowsko. Powoli oswaja się z kuracjuszami, otoczeniem, zwyczajami i zabiegami. Oprócz poddawania się leczeniu główną rozrywką pacjentów jest gadanie. A o czym panowie chętnie rozprawiają? O sporcie i o seksie, czyli kobietach. Bohater poznaje poglądy różnych filozofów (wyliczonych na końcu książki) przekazane przez współkuracjuszy, którzy koniecznie chcą z nieśmiałego młodzieńca zrobić mężczyznę. Według tych poglądów ?kobiety bez mężczyzny cierpią na histerię?; ?zbliżenie dla kobiety jest koniecznym lekarstwem. Nawet gdy nie chce, należy ją leczyć w ten sposób?.

Wojnicz jest nadwrażliwy, ma kompleksy i skrywa pewną tajemnicę ? czy przekonają go te poglądy, które traktują  kobiety jak przedmioty nieracjonalne, uległe i niesamodzielne, mające tylko sferę pożądania i macierzyństwa? Bohater słyszał od ojca,  że kobiety są zdradliwe i chwiejne, a stryj cytował ?Baba, żaba, diabeł trzeci to rodzone dzieci?.

To czasy ogromnej mizoginii, która nawet dzisiaj ma się dobrze i służy politykom do wpływania na życie kobiet.

?Czy kobiety nie powinny też poprzebierać się w jakieś mundury i obaretkować w zależności od tego ile urodziły dzieci, ile ugotowały obiadów, ilu chorych pielęgnowały?.

Od lekarza Wojnicz usłyszał, że ?Kształtuje nas nie to,  co w nas silne ale anomalia właśnie, to co słabe i nieakceptowane?.

Poznajemy też historię uzdrowiska w którym leczono choroby płucne i gardlane oraz sposoby leczenia gruźlicy. Pewną rolę w tym odgrywa nalewka Schwarmerei i proszek Dovera.

Autorka opisuje miejscowość (książka zawiera pocztówki, zdjęcia, znaczki i mapy z jej zbiorów) i budynki w których mieściły się sanatoria. W największym była biblioteka z czasopismami w języku niemieckim i tylko dwiema książkami po polsku. Bibliotekarzem jest tam bardzo młody Czech, który ostrzega bohatera przed starymi mężczyznami: ?Każą robić rzeczy, które nie są dobre?.

W podtytule jest słowo ?horror?, bo książka, oprócz antyfeministycznych poglądów, co dla wielu z nas  jest horrorem,  zawiera elementy metafizyczne oraz kryminalne. ?Tutaj co roku ginie mężczyzna, czasem dwóch. Rozszarpani na kawałki w lesie?.

Narratorkami opowieści są tajemnicze postaci, z rzadka ujawniające swą obecność, podglądające kuracjuszy a potem ulatniające się przez komin. Polecam.

Olga Tokarczuk, Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy,  Wydawnictwo Literackie, Kraków 2022

IRENA BROJEK ? Od urodzenia wrocławianka. Bibliotekarka z bogatą przeszłością (Politechnika Wrocławska, Szkoła Inspekcji Pracy, DzBP we Wrocławiu, Uniwersytet Wrocławski, PWST, RBP i MBP we Wrocławiu). Pomysłodawczyni i organizatorka kobiecej imprezy pod nazwą ?dress-party?. Wykonuje i wystawia kolaże i wyklejanki. Miłośniczka książek, kina, kotów i osób z inteligentnym poczuciem humoru. Prowadzi interesujący blog: https://kotnagalezi.home.blog.