O autorze: Mariusz Szczygieł, urodzony w 1966 roku w Złotoryi, dziennikarz, reporter, absolwent Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. Autor wielu nagradzanych książek. Jego reportaż Gottland, poświęcony Czechom, został przełożony na 10 języków, wyróżniony m.in. NIKE Czytelników oraz European Book Prize 2009 – nagrodę Unii Europejskiej za najlepszą europejską książkę roku. Razem z Wojciechem Tochmanem i Pawłem Goźlińskim założył Instytut Reportażu oraz księgarnię reporterów Wrzenie Świata.
Czesi, z którymi przy okazji pisania swojej książki Zrób sobie raj spotyka się Mariusz Szczygieł, to bezkompromisowi indywidualiści oraz zdeklarowani ateiści. Autor przybliża nam mentalność Czechów w sposób niezwykle ciekawy. Nie ukrywa braku obiektywizmu, jest zafascynowany światem naszych sąsiadów i zupełnie nie stara się tego ukryć. Pytania, które zadaje swoim rozmówcom, są dociekliwe, a jednak wszystkie przeprowadzone przez niego wywiady mają w sobie tę niezwykłą atmosferę intymności, jak wówczas, kiedy dzielimy się naszą historią z przyjaciółmi. Czytelnik ma szansę zapoznania się z takimi postaciami, jak fotograf Jan Saudek, rzeźbiarz performer David Černý, poeta i filozof Egon Bondy, powieściopisarka Halina Pawlowská oraz tłumaczka literatury polskiej Helena Stachová.
Podczas rozmowy z Janem Saudkiem, panowie naprzemiennie zwracają się do siebie na Pan i na Ty. Jakby dystans pomiędzy nimi, z każdym wypowiadanym słowem, zmniejszał się, a rozmówcy co chwila zapominali, że widzą się po raz pierwszy. W taki sposób Mariusz Szczygieł bardzo umiejętnie balansuje na granicy rzetelnej pracy reporterskiej i antropologicznego zaangażowania w świat przedstawiony przez konkretnego bohatera. Pytania, które zadaje autor, za każdym razem uwalniają historie bardzo osobiste, niekiedy absurdalne, jednak zawsze opowiadane w sposób niewybredny, bez koloryzacji i naciągania prawdy.
Bohaterowie reportażu zadziwiają szczerością, są w stanie nie tylko krytycznie spojrzeć na własną historię i czeską kulturę, ale też nie czują potrzeby stania na świeczniku, czy budowania pomników. Pokazuje to m.in. przytoczony w książce sposób upamiętnienia historii czeskich spadochroniarzy, ćwiczonych przez RAF, którzy zginęli broniąc się przed niemieckim okupantem. Natomiast w pobliżu miejsca ich śmierci powstał jedynie bar o nazwie „Pod Spadochroniarzami”. W Czechach zdecydowanie nie jest łatwo być bohaterem.
Czesi, z którymi przy okazji pisania swojej książki Zrób sobie raj spotyka się Mariusz Szczygieł, to bezkompromisowi indywidualiści oraz zdeklarowani ateiści. Autor przybliża nam mentalność Czechów w sposób niezwykle ciekawy. Nie ukrywa braku obiektywizmu, jest zafascynowany światem naszych sąsiadów i zupełnie nie stara się tego ukryć. Pytania, które zadaje swoim rozmówcom, są dociekliwe, a jednak wszystkie przeprowadzone przez niego wywiady mają w sobie tę niezwykłą atmosferę intymności, jak wówczas, kiedy dzielimy się naszą historią z przyjaciółmi. Czytelnik ma szansę zapoznania się z takimi postaciami, jak fotograf Jan Saudek, rzeźbiarz performer David Černý, poeta i filozof Egon Bondy, powieściopisarka Halina Pawlowská oraz tłumaczka literatury polskiej Helena Stachová.
Podczas rozmowy z Janem Saudkiem, panowie naprzemiennie zwracają się do siebie na Pan i na Ty. Jakby dystans pomiędzy nimi, z każdym wypowiadanym słowem, zmniejszał się, a rozmówcy co chwila zapominali, że widzą się po raz pierwszy. W taki sposób Mariusz Szczygieł bardzo umiejętnie balansuje na granicy rzetelnej pracy reporterskiej i antropologicznego zaangażowania w świat przedstawiony przez konkretnego bohatera. Pytania, które zadaje autor, za każdym razem uwalniają historie bardzo osobiste, niekiedy absurdalne, jednak zawsze opowiadane w sposób niewybredny, bez koloryzacji i naciągania prawdy.
Bohaterowie reportażu zadziwiają szczerością, są w stanie nie tylko krytycznie spojrzeć na własną historię i czeską kulturę, ale też nie czują potrzeby stania na świeczniku, czy budowania pomników. Pokazuje to m.in. przytoczony w książce sposób upamiętnienia historii czeskich spadochroniarzy, ćwiczonych przez RAF, którzy zginęli broniąc się przed niemieckim okupantem. Natomiast w pobliżu miejsca ich śmierci powstał jedynie bar o nazwie „Pod Spadochroniarzami”. W Czechach zdecydowanie nie jest łatwo być bohaterem.
Fragment „Niemowląt” Davida Černégo, instalacji rzeźbiarskiej na wieży telewizyjnej w Žižkovie, której zdjęcie zdobi okładkę książki Mariusza Szczygła. Fot. Prazak, CC BY-SA 3.0), via Wikiemdia Commons
Mariusz Szczygieł stara się dociec tego, w jaki sposób Czesi doszli do punktu, w jakim się obecnie znajdują. Czechy to miejsce, gdzie śmiech stał się narodowym sposobem leczenia traum i niepowodzeń. W kraju, w którym 79,4% populacji otwarcie mówi o swoim ateizmie lub nie zdeklarowało swego wyznania, pyta o religijność i wiarę, a także o to, jak się żyje bez Boga?
Zrób sobie raj pozwala zrozumieć, dlaczego jedynie w Czechach nikogo nie oburzają, nierzadko obrazoburcze, artystyczne happeningi, prace kontrowersyjnych artystów takich jak m.in. David Černý. Książka znacznie wykracza poza stereotypiczne myślenie o narodach, ukazując Czechów nie tylko jako „śmiejące się bestie”. Szczerze polecam i zdecydowanie nie tylko czechofilom!Monika Knap, urodzona wrocławianka i lokalna patriotka, bibliotekarka, absolwentka Etnologii i Antropologii Kulturowej, Archeologii oraz Konserwacji Zabytków Drewnianych. Obszar zainteresowań: antropologia współczesności, antropologia rzeczy, współczesne rzemiosła, historia meblarstwa i designu, teoria kultury. Miłośniczka książek i klasyków filmowych, właścicielka psiego adopciaka.
Mariusz Szczygieł, „Zrób sobie raj”, Wydawnictwo Dowody na Istnienie, 2020