Wypominki są po to, żeby dać świadectwo ocalającej pamięci. Proponujemy zatem przeczytanie listy pisarzy, których polska kultura starciła w ciągu ostatniego roku – od 1 listopada 2014 do 1 listopada 2015. Wypominki pisarzy zagranicznych TUTAJ >>.
Ułożyliśmy te wypominki wg kryterium, które wydaje się oczywiste, ale niekoniecznie absolutnie obiektywne. Zaczynamy od pisarzy najbardziej znanych. Nie pomijamy jednak postaci, których twórczość zostawi ślad w historii polskiej literatury, ale jest albo mało spopularyzowana, albo nieco zapomniana, choć wartościowa.
Tadeusz Konwicki
(ur. 22 czerwca 1926 w Nowej Wilejce, zm. 7 stycznia 2015 w Warszawie)
Prozaik, scenarzysta i reżyser filmowy. Wielokrotnie wyróżniany najwyższymi nagrodami państwowymi oraz literackimi i filmowymi. Pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką (m.in. „Sennik współczesny”, „Kompleks polski”, „Mała apokalipsa”) i filmową (m.in. „Ostatni dzień lata”, „Salto”, „Dolina Issy” czy „Lawa”).
Stanisław Barańczak
(ur. 13 listopada 1946 w Poznaniu, zm. 26 grudnia 2014 w Newtonville, USA)
Wybitny poeta, wnikliwy krytyk i niezwykle płodny tłumacz, a ponadto eseista, literaturoznawca i wykładowca. Był jednym z najważniejszych twórców Nowej Fali. W latach 70. XX w. działał w Komitecie Obrony Robotników, był członkiem redakcji podziemnego „Zapisu”. Od 1981 r. wykładał na Harvard University w USA. Był laureatem licznych nagród, m.in. Nagrody Polskiego PEN Clubu, nagród literackich „Nike” i „Silesius”.
Władysław Bartoszewski
(ur. 19 lutego 1922 w Warszawie, zm. 24 kwietnia 2015 w Warszawie)
Historyk, publicysta, dziennikarz, pisarz, działacz społeczny, polityk, dyplomata. Był więźniem Auschwitz, żołnierzem AK, uczestnikiem powstania warszawskiego. Po 1989 r. dwukrotnie pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych. Wyróżniony madalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Publikował książki historyczne nagradzane przez uczonych i poszukiwane przez czytelników, poświęcone Armii Krajowej i polskiemu państwu podziemnemu, niemieckim zbrodniom wojennym, zagładzie Żydów i stosunkom polsko-żydowskim podczas okupacji.
Krzysztof Kąkolewski
(ur. 16 marca 1930 w Warszawie, zm. 24 maja 2015 w Warszawie)
Reportażysta i publicysta, autor scenariuszy filmowych, opowiadań, powieści i sztuk teatralnych. Najgłośniejsze jego książki reporterskie to: „Co u pana słychać?” (rozmowy ze zbrodniarzami hitlerowskimi trzydzieści lat po wojnie), „Jak umierają nieśmiertelni” (o morderstwie Sharon Tate, pierwszej żony Romana Polańskiego oraz amerykańskich hipisach), „Ksiądz Jerzy w rękach oprawców” (o zabójstwie ks. Popiełuszki).
Krystyna Siesicka
(ur. 22 listopada 1928 w Dęblinie, zm. 3 lipca 2015 w Warszawie)
Pisarka, autorka scenariuszy filmowych. Jej tworczość była niezwykle popularna wśród młodzieży, zwłaszcza w latach 70. Zadebiutowała bestsellerową „Zapałką na zakręcie”, później było kilkadziesiąt powieści, wśród nich głośne „Beethoven i dżinsy” i „Fotoplastikon” oraz wydana w 2010 r. (ostatnia) „Ulica Świętego Wawrzyńca”.
Krystyna Nepomucka
(ur. 31 marca 1920 w Warszawie, zm. 8 stycznia 2015 w Warszawie)
Pisarka i dziennikarka, autorka ponad 30 powieści, m.in. niezwykle popularnego cyklu „Małżeństwo niedoskonałe” i wielu artykułów prasowych (była m.in. redaktorką „Za i Przeciw” oraz „Chłopskiej Drogi”.
Wojciech Giełżyński
(ur. 9 maja 1930 w Warszawie, zm. 3 marca 2015 w Warszawie)
Dziennikarz i reportażysta. W latach 60. i 70. XX w. współpracował z wieloma pismami, m.in. „Współczesnością”, „Panoramą” i „Polityką”, z której odszedł po strajku w Stoczni Gdańskiej w 1980 r. Przeszedł wtedy do prasy II obiegu, a po 1989 r. do „Tygodnika Solidarność”. Był autorem ponad 60 książek, w których zajmował się głównie problemami krajów Trzeciego Świata. Był laureatem m.in. Nagrody im. Juliana Bruna.
René Śliwowski
(ur. 2 lutego 1930 w Firminy, zm. 23 czerwca 2015 w Warszawie)
Historyk literatury rosyjskiej (związany z Uniwersytetem warszawskim), tłumacz, krytyk. Przybliżył polskiemu czytelnikowi twórczość m.in. Antona Czechowa i Andrieja Płatonowa. Autor licznych prac o Czechowie i pisarzach rosyjskich przełomu XIX i XX w.
oraz wybitnych prozaikach radzieckich, a także wielu antologii literatury rosyjskiej.
Wojciech Albiński
(ur. 1935 we Włochach, zm. 6 lipca 2015 w Warszawie)
Prozaik, autor kilku zbiorów opowiadań. Przez blisko trzydzieści lat mieszkał w Botswanie i RPA. Jako pisarz zadebiutował w wieku 68 lat. W 2003 ukazał się jego pierwszy zbiór opowiadań pt. „Kalahari”, za który otrzymał w 2004 Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza. Akcja wielu jego opowiadań jest osadzona w realiach Afryki Południowej i porusza problematykę związaną m.in. z apartheidem, konfliktami i uprzedzeniami rasowymi, zderzeniem kultur.
Robert Jarocki
(ur. 1932, zm. 14 sierpnia 2015)
Autor reportaży biograficzno-historycznych o wybitnych polskich inteligentach,m.in. o Stanisławie Lorentzu, Janie Zamoyskim, Anatolu Mühlsteinie, Aleksandrze Gieysztorze, Piotrze Słonimskim, Romanie Jasińskim. Był laureatem Narody im. Ksawerego Pruszyńskiego przyznawanej przez polski Pen Club.
Janusz Sławiński
(ur. 5 marca 1934 w Warszawie, zm. 1 listopada 2014 w Warszawie)
Teoretyk i historyk literatury, zawodowo związany z m.in. z Instytutem Badań Literackich. Był autorem, m.in. „Słownika terminów literackich”.
Mieczysława Buczkówna
(ur. 12 grudnia 1924 w Bielsku-Białej, zm. 3 maja 2015 w Warszawie)
Poetka i tłumaczka. Tłumaczyła z języka rosyjskiego wiersze akmeistów; m.in. Anny Achmatowej i Osipa Mandelsztama. Żona poety Mieczysława Jastruna, matka Tomasza Jastruna.
Janusz Osęka
(ur. 13 września 1925 w Warszawie, zm. 6 listopada 2014 w Warszawie)
Pisarz i satyryk. Przez 30 lat był redaktorem naczelnym tygodnika satyrycznego „Szpilki”.
Roman Frister
(ur. 17 stycznia 1928 w Bielsku, zm. 9 lutego 2015 w Warszawie)
Polsko-izraelski pisarz i dziennikarz. Był więźniem hitlerowskich obozów koncentracyjnych w Mauthausen i Auschwitz. W 1947 r. przyjechał do Wrocławia, skąd w 1957 wyemigrował z Polski do Izraela, zachowując obywatelstwo polskie. Jego książki tłumaczono na 9 języków.
Janusz Garlicki
(ur. 23 lipca 1923 w Łodzi, zm. 11 marca 2015)
Dziennikarz i pisarz. Przez kilknaście lat był redaktorem naczelnym „gazety Pomorskiej”. Wydał kilka tomów opowiadań, powieść sensacyjną i w 2010 r. książkę eseistyczną „Spóźnił się pan, generale Patton”.
Barbara Czałczyńska
(ur. 21 kwietnia 1929 we Lwowie, zm. 14 marca 2015 w Krakowie)
Pisarka i tłumaczka literatury francuskiej. Wydała dwa tomy opowiadań i cztery powieści (ostatnią była „Rozmowa z babką”, 1983). Przełożyła m.in. powieści Julesa Supervielle'a i Blaise'a Cendrarsa.
Feliks Netz
(ur. 26 grudnia 1939 w Kretkach, zm. 12 kwietnia 2015 w Katowicach)
Poeta i prozaik, autor scenariuszy filmowych i słuchowisk, m.in. „Pokoju z widokiem na wojnę polsko-jaruzelską”, poświęconego wydarzeniom w kopalni „Wujek” w stanie wojennym.
Jerzy Samp
(ur. 23 marca 1951 w Gdańsku, zm. 16 lutego 2015 w Warszawie)
Historyk literatury i pisarz. Jako uczony specjalizował się w historii literatury i kultury Pomorza. Tematyka kaszubsko-pomorska dominuje także w jego twórczości literackiej.
(ur. 22 czerwca 1926 w Nowej Wilejce, zm. 7 stycznia 2015 w Warszawie)
Prozaik, scenarzysta i reżyser filmowy. Wielokrotnie wyróżniany najwyższymi nagrodami państwowymi oraz literackimi i filmowymi. Pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką (m.in. „Sennik współczesny”, „Kompleks polski”, „Mała apokalipsa”) i filmową (m.in. „Ostatni dzień lata”, „Salto”, „Dolina Issy” czy „Lawa”).
Stanisław Barańczak
(ur. 13 listopada 1946 w Poznaniu, zm. 26 grudnia 2014 w Newtonville, USA)
Wybitny poeta, wnikliwy krytyk i niezwykle płodny tłumacz, a ponadto eseista, literaturoznawca i wykładowca. Był jednym z najważniejszych twórców Nowej Fali. W latach 70. XX w. działał w Komitecie Obrony Robotników, był członkiem redakcji podziemnego „Zapisu”. Od 1981 r. wykładał na Harvard University w USA. Był laureatem licznych nagród, m.in. Nagrody Polskiego PEN Clubu, nagród literackich „Nike” i „Silesius”.
Władysław Bartoszewski
(ur. 19 lutego 1922 w Warszawie, zm. 24 kwietnia 2015 w Warszawie)
Historyk, publicysta, dziennikarz, pisarz, działacz społeczny, polityk, dyplomata. Był więźniem Auschwitz, żołnierzem AK, uczestnikiem powstania warszawskiego. Po 1989 r. dwukrotnie pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych. Wyróżniony madalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Publikował książki historyczne nagradzane przez uczonych i poszukiwane przez czytelników, poświęcone Armii Krajowej i polskiemu państwu podziemnemu, niemieckim zbrodniom wojennym, zagładzie Żydów i stosunkom polsko-żydowskim podczas okupacji.
Krzysztof Kąkolewski
(ur. 16 marca 1930 w Warszawie, zm. 24 maja 2015 w Warszawie)
Reportażysta i publicysta, autor scenariuszy filmowych, opowiadań, powieści i sztuk teatralnych. Najgłośniejsze jego książki reporterskie to: „Co u pana słychać?” (rozmowy ze zbrodniarzami hitlerowskimi trzydzieści lat po wojnie), „Jak umierają nieśmiertelni” (o morderstwie Sharon Tate, pierwszej żony Romana Polańskiego oraz amerykańskich hipisach), „Ksiądz Jerzy w rękach oprawców” (o zabójstwie ks. Popiełuszki).
Krystyna Siesicka
(ur. 22 listopada 1928 w Dęblinie, zm. 3 lipca 2015 w Warszawie)
Pisarka, autorka scenariuszy filmowych. Jej tworczość była niezwykle popularna wśród młodzieży, zwłaszcza w latach 70. Zadebiutowała bestsellerową „Zapałką na zakręcie”, później było kilkadziesiąt powieści, wśród nich głośne „Beethoven i dżinsy” i „Fotoplastikon” oraz wydana w 2010 r. (ostatnia) „Ulica Świętego Wawrzyńca”.
Krystyna Nepomucka
(ur. 31 marca 1920 w Warszawie, zm. 8 stycznia 2015 w Warszawie)
Pisarka i dziennikarka, autorka ponad 30 powieści, m.in. niezwykle popularnego cyklu „Małżeństwo niedoskonałe” i wielu artykułów prasowych (była m.in. redaktorką „Za i Przeciw” oraz „Chłopskiej Drogi”.
Wojciech Giełżyński
(ur. 9 maja 1930 w Warszawie, zm. 3 marca 2015 w Warszawie)
Dziennikarz i reportażysta. W latach 60. i 70. XX w. współpracował z wieloma pismami, m.in. „Współczesnością”, „Panoramą” i „Polityką”, z której odszedł po strajku w Stoczni Gdańskiej w 1980 r. Przeszedł wtedy do prasy II obiegu, a po 1989 r. do „Tygodnika Solidarność”. Był autorem ponad 60 książek, w których zajmował się głównie problemami krajów Trzeciego Świata. Był laureatem m.in. Nagrody im. Juliana Bruna.
René Śliwowski
(ur. 2 lutego 1930 w Firminy, zm. 23 czerwca 2015 w Warszawie)
Historyk literatury rosyjskiej (związany z Uniwersytetem warszawskim), tłumacz, krytyk. Przybliżył polskiemu czytelnikowi twórczość m.in. Antona Czechowa i Andrieja Płatonowa. Autor licznych prac o Czechowie i pisarzach rosyjskich przełomu XIX i XX w.
oraz wybitnych prozaikach radzieckich, a także wielu antologii literatury rosyjskiej.
Wojciech Albiński
(ur. 1935 we Włochach, zm. 6 lipca 2015 w Warszawie)
Prozaik, autor kilku zbiorów opowiadań. Przez blisko trzydzieści lat mieszkał w Botswanie i RPA. Jako pisarz zadebiutował w wieku 68 lat. W 2003 ukazał się jego pierwszy zbiór opowiadań pt. „Kalahari”, za który otrzymał w 2004 Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza. Akcja wielu jego opowiadań jest osadzona w realiach Afryki Południowej i porusza problematykę związaną m.in. z apartheidem, konfliktami i uprzedzeniami rasowymi, zderzeniem kultur.
Robert Jarocki
(ur. 1932, zm. 14 sierpnia 2015)
Autor reportaży biograficzno-historycznych o wybitnych polskich inteligentach,m.in. o Stanisławie Lorentzu, Janie Zamoyskim, Anatolu Mühlsteinie, Aleksandrze Gieysztorze, Piotrze Słonimskim, Romanie Jasińskim. Był laureatem Narody im. Ksawerego Pruszyńskiego przyznawanej przez polski Pen Club.
Janusz Sławiński
(ur. 5 marca 1934 w Warszawie, zm. 1 listopada 2014 w Warszawie)
Teoretyk i historyk literatury, zawodowo związany z m.in. z Instytutem Badań Literackich. Był autorem, m.in. „Słownika terminów literackich”.
Mieczysława Buczkówna
(ur. 12 grudnia 1924 w Bielsku-Białej, zm. 3 maja 2015 w Warszawie)
Poetka i tłumaczka. Tłumaczyła z języka rosyjskiego wiersze akmeistów; m.in. Anny Achmatowej i Osipa Mandelsztama. Żona poety Mieczysława Jastruna, matka Tomasza Jastruna.
Janusz Osęka
(ur. 13 września 1925 w Warszawie, zm. 6 listopada 2014 w Warszawie)
Pisarz i satyryk. Przez 30 lat był redaktorem naczelnym tygodnika satyrycznego „Szpilki”.
Roman Frister
(ur. 17 stycznia 1928 w Bielsku, zm. 9 lutego 2015 w Warszawie)
Polsko-izraelski pisarz i dziennikarz. Był więźniem hitlerowskich obozów koncentracyjnych w Mauthausen i Auschwitz. W 1947 r. przyjechał do Wrocławia, skąd w 1957 wyemigrował z Polski do Izraela, zachowując obywatelstwo polskie. Jego książki tłumaczono na 9 języków.
Janusz Garlicki
(ur. 23 lipca 1923 w Łodzi, zm. 11 marca 2015)
Dziennikarz i pisarz. Przez kilknaście lat był redaktorem naczelnym „gazety Pomorskiej”. Wydał kilka tomów opowiadań, powieść sensacyjną i w 2010 r. książkę eseistyczną „Spóźnił się pan, generale Patton”.
Barbara Czałczyńska
(ur. 21 kwietnia 1929 we Lwowie, zm. 14 marca 2015 w Krakowie)
Pisarka i tłumaczka literatury francuskiej. Wydała dwa tomy opowiadań i cztery powieści (ostatnią była „Rozmowa z babką”, 1983). Przełożyła m.in. powieści Julesa Supervielle'a i Blaise'a Cendrarsa.
Feliks Netz
(ur. 26 grudnia 1939 w Kretkach, zm. 12 kwietnia 2015 w Katowicach)
Poeta i prozaik, autor scenariuszy filmowych i słuchowisk, m.in. „Pokoju z widokiem na wojnę polsko-jaruzelską”, poświęconego wydarzeniom w kopalni „Wujek” w stanie wojennym.
Jerzy Samp
(ur. 23 marca 1951 w Gdańsku, zm. 16 lutego 2015 w Warszawie)
Historyk literatury i pisarz. Jako uczony specjalizował się w historii literatury i kultury Pomorza. Tematyka kaszubsko-pomorska dominuje także w jego twórczości literackiej.
W winiecie wykorzystano zdjęcia Mariusza Kubika na licencji Cretiove Commons (via Wikimedia) oraz zdjęcie K. Siesickiej (fot. Sławek, CC Licence, via Wikimedia)